TEXEL - In de laatste week van april troffen strandwandelaars iets bijzonders aan langs de vloedlijn: een meterslange balk waarin allerlei vreemde lijntjes, cirkels en cijfers gekerfd waren. Het blijkt een scheg te zijn, vermoedelijk afkomstig van een scheepswrak dat ergens in de buurt zal liggen. De bijna vijf meter lange balk is inmiddels naar Museum Kaap Skil gebracht voor verder onderzoek.

De scheg of achterstevenbalk is de verticale balk die aan de achterzijde van het schip uitsteekt. Hieromheen werden grote ijzeren banden met ogen geslagen: zogenaamde vingerlingen. In deze ogen kon vervolgens het roer gehangen worden. Op de balk werden diepgangsmerken geplaatst, bestaande uit punten, strepen en kruizen, elk steeds een voet uit elkaar. Met deze merktekens kon men de diepgang van het schip aflezen.

De lange balk werd tussen paal 20 en 21 door wandelaars gezien, hoewel deze nog grotendeels onder het zand verborgen zat. Verschillende wandelaars maakten er melding van bij Museum Kaap Skil, de gemeente en strandvonderij. Omdat er duidelijke merktekens zichtbaar waren, vermoedden conservator Alec Ewing en gemeentearcheoloog Michiel Bartels dat het hier om een bijzondere vondst ging met archeologische en cultuurhistorische waarde.

Dat lijkt te kloppen. Hulpstrandvonder en wrakkenexpert Hans Eelman wist de balk snel te identificeren als scheg. De ijzeren vingerlingen zijn helemaal verroest, maar nog goed te herkennen. De nog leesbare diepgangsmerken lijken vrij goed overeen te komen met de studies van Willem Vos, de bouwer van de replica van VOC-schip Batavia. De afstand tussen de merken lijkt steeds iets meer dan 28 cm te zijn, oftewel een Amsterdamse voet (28,31cm) – eeuwenlang gebruikt als standaardmaat op scheepswerven in de regio Amsterdam.

Die Hollandse voet is meteen een belangrijk puzzelstukje. Het zou kunnen betekenen, dat de scheg van een wrak van een Hollands schip afkomstig is. Ook de lengte van de scheg is veelzeggend. "Onderdelen van de scheepsconstructie werden precies op maat gemaakt, en die afmetingen stonden exact met elkaar in verhouding. Een achterstevenbalk van bijna 5 meter wijst op een lang schip, wellicht een koopvaarder," zegt Ewing.

Er werd onmiddellijk gedacht aan een fluit of een ander type schip van 30-35 meter lang, maar verder onderzoek moet dat nog uitwijzen. Voor de Texelse kust zijn door de eeuwen heen talloze schepen van een dergelijk formaat gezonken, en deze scheg zou van een bekend of nog niet eerder gesignaleerd wrak afkomstig kunnen zijn.


De scheg is ondergebracht bij Museum Kaap Skil, waar hij afgedekt bewaard wordt om snelle indroging en eventueel barsten te voorkomen. "De volgende stap is het exact intekenen en verder onderzoeken van de scheg, zodat we netjes een rapport kunnen opleveren," laat Bartels weten. "Hopelijk weten we snel meer."

Deze bijzondere vondst staat niet op zichzelf. "De Texelse stranden hebben een immense erfgoedwaarde. Er spoelt regelmatig natuurhistorisch erfgoed aan, zoals botten en fossielen. Wandelaars kunnen ook wrakhout, scherven of andere archeologische voorwerpen aantreffen die veelal afkomstig zijn van scheepswrakken. Het zou zo maar kunnen dat er ook nog andere onderdelen van hetzelfde wrak binnenkort op het strand verschijnen," voegt Ewing toe. "Als iemand iets bijzonders tegenkomt, meld dit dan bij de strandvonderij, en aan ons."